Het centrum van Sint-Katelijne-Waver omstreeks 1777
Detail uit de kaart van graaf de Ferraris van het centrum van Sint-Katelijne-Waver, omstreeks 1777 :
zeer frappant is dat de huidige Stationsstraat nog geen ononderbroken geheel was (het eigenaardige trapezium met de streep door is de oorspronkelijke Heidijk, pas veel later kerkhof) en ook de Duffelsesteenweg stopt in het noorden ter hoogte van de Bredeheide/Bemortel om richting centrum een onbeduidend voetweggetje te worden! Sint-Katelijne-Waver was toen een onooglijk dorpje met een omgracht gotisch kerkje (afgebrand in 1914 tijdens de beschietingen van WO I). Belangrijker in de middeleeuwen was de nu totaal verdwenen burcht van de Bermoorter (of Bemortel, rechts boven). De weg van de oude abdij Roosendael ging rechtstreeks via de Bredeheide naar de burcht.
De oppervlakte binnen de hofgrachten bedroeg maar liefst 5 ha. Hierop prijkte een uitgebreid gebouwencomplex, met onder meer een zware vierkante toren, een wapenzaal, een kapel, een schepenhuis en een gevangenis. De oudste vermelding van de Bemortel of Bermoorter dateert van 1266. Het was de verblijfplaats van een tak van de familie van de Berthouts, die in de regio de plak zwaaiden. Tusen 1412 en 1419 herstelt bewoner Quinten Clarensone, een schatrijk zakenman die tot rentmeester van Walem en Duffel was aangesteld, het toen al vervallen kasteel. In de woelige 16de eeuw geraakten de bewoners in financiële moeilijkheden en werd het kasteel slecht onderhouden. Op 10 juni 1569 stortte de woontoren zelfs in! Even later verhuisde de schepenbank en werd de rechtspraak dus elders gehouden. Het kasteel werd als vluchtschans ingericht in deze tijd van oorlog en de kasteelhoeve verpacht. In 1585 werd het kasteel veroverd op bevel van Alexander Farnese en werden de bewoners vermoord: er vielen zes doden… Na een opflakkering als buitenverblijf viel het kasteel tussen 1778 en 1819 in puin. Vele landbouwers uit de buurt gingen materiaal uit de ruïne halen om hun eigen boerderijen mee te verbouwen. Alles werd met de grond gelijk gemaakt en met grond overdekt… De binnengracht werd gedempt en de huidige straat werd dwars over het verdwenen kasteel aangelegd. De boerderij (vroegere kaasmakerij) werd opgericht op de grondvesten van één van de oudere boerderijen van de burcht.
In de jaren tachtig werd de site archeologisch onderzocht. Er werd een schat aan munten, gebruiksvoorwerpen en ook voetboeien uit de vroegere folterkamer ontdekt. Het poortgebouw, de gevangenis, een buitenmuur en de houten brug werden vrijgelegd.
Het centrum van Sint-Katelijne-Waver omstreeks 1777
Detail uit de kaart van graaf de Ferraris van het centrum van Sint-Katelijne-Waver, omstreeks 1777 :
zeer frappant is dat de huidige Stationsstraat nog geen ononderbroken geheel was (het eigenaardige trapezium met de streep door is de oorspronkelijke Heidijk, pas veel later kerkhof) en ook de Duffelsesteenweg stopt in het noorden ter hoogte van de Bredeheide/Bemortel om richting centrum een onbeduidend voetweggetje te worden! Sint-Katelijne-Waver was toen een onooglijk dorpje met een omgracht gotisch kerkje (afgebrand in 1914 tijdens de beschietingen van WO I). Belangrijker in de middeleeuwen was de nu totaal verdwenen burcht van de Bermoorter (of Bemortel, rechts boven). De weg van de oude abdij Roosendael ging rechtstreeks via de Bredeheide naar de burcht.
De oppervlakte binnen de hofgrachten bedroeg maar liefst 5 ha. Hierop prijkte een uitgebreid gebouwencomplex, met onder meer een zware vierkante toren, een wapenzaal, een kapel, een schepenhuis en een gevangenis. De oudste vermelding van de Bemortel of Bermoorter dateert van 1266. Het was de verblijfplaats van een tak van de familie van de Berthouts, die in de regio de plak zwaaiden. Tusen 1412 en 1419 herstelt bewoner Quinten Clarensone, een schatrijk zakenman die tot rentmeester van Walem en Duffel was aangesteld, het toen al vervallen kasteel. In de woelige 16de eeuw geraakten de bewoners in financiële moeilijkheden en werd het kasteel slecht onderhouden. Op 10 juni 1569 stortte de woontoren zelfs in! Even later verhuisde de schepenbank en werd de rechtspraak dus elders gehouden. Het kasteel werd als vluchtschans ingericht in deze tijd van oorlog en de kasteelhoeve verpacht. In 1585 werd het kasteel veroverd op bevel van Alexander Farnese en werden de bewoners vermoord: er vielen zes doden… Na een opflakkering als buitenverblijf viel het kasteel tussen 1778 en 1819 in puin. Vele landbouwers uit de buurt gingen materiaal uit de ruïne halen om hun eigen boerderijen mee te verbouwen. Alles werd met de grond gelijk gemaakt en met grond overdekt… De binnengracht werd gedempt en de huidige straat werd dwars over het verdwenen kasteel aangelegd. De boerderij (vroegere kaasmakerij) werd opgericht op de grondvesten van één van de oudere boerderijen van de burcht.
In de jaren tachtig werd de site archeologisch onderzocht. Er werd een schat aan munten, gebruiksvoorwerpen en ook voetboeien uit de vroegere folterkamer ontdekt. Het poortgebouw, de gevangenis, een buitenmuur en de houten brug werden vrijgelegd.